ژیانه‌وه‌ی ڕه‌نگه‌کان

دەربارەی بەرهەمە شێوەکاریەکانی حاجی خانم

سەعیدە سائێب

لەهەموو چاخە مێژووییەکاندا تاکەکان بۆ دۆزینەوەی خۆیان و مانادارکردنی ژیانیان  و گەیشتن بە شۆناسێکی تایبەت، ڕێگەگەلی جیاوازیان تاقی کردووەتەوە. هونەری شێوەکاری یەکێک لەو ڕێگانە بووە کە مڕۆڤ لەسەرەتای پێکهاتن و درووستبوونییەوە لە ژیانی ناو ئەشکەوتەکانەوە بگەرە و ئێستاشی لەگەڵدا بێت کەڵکی لێوەرگرتووە و کردووەیەتی بە زمانحاڵی خۆی و لەڕێگەیەوە هەست و سۆزی خۆی پێدەربڕیوە و خۆشی و ئازار و کولتووری ئەوە سەردەم و نەتەوەی تیایدا ژیاوە  لە چاخێکەوە بۆ چاخێکی دیکە و لە جیلێکەوە بۆ جیلێکی  دیکە، پێگواستووەتەوە. هونەر لە کاتی پێکهاتنییەوە تائێستا گۆڕانکاری زۆری بەسەردا هاتووە و لە شێواز و ستایلی جیاوازدا خۆی نواندۆتەوە و لەهەموو کات و ساتەکاندا لەپەیوەندیەکی بەردەوام و بەرامبەردا بووە لەگەڵ ئەو ژینگە و جوگرافیا و کانتێکسە کۆمەڵایەتی و سیاسی و مێژوویەی کە بەرهەمەکان تیایاندا سەرهەڵدەدەن. هونەرمەندان بەپێی سەردەم و شوێنی تایبەت بە ژیانیان لەڕێگەی ئەم شێوازە هونەریانەوە هەست و سۆز و تەنانەت گیروگرفتەکانی کۆمەڵگایان گواستوەتەوە بۆ ئێمە و خەڵکانی شوێنەکانی دیکەی جیهان. لەنێوان هەموو نەتەوەکانی جیهاندا هونەر  بەتایبەت موسیقی و شێوەکاری، وەک زمانێکی جیهانی و یەکگرتوو وان بەچەشنێک کە هەرکات بتەوێت کولتووری شوێنێک، وڵات یان قارەیەک بناسن ڕێگەکان هەموو بۆ لای هونەر ئاراستە و ڕێنماییمان دەکەن و لەڕێگەی هونەرەکەیەوە دەتوانین کولتووری ئەو شوێنە بناسین و بە مێژوویی هەر وڵاتێکدا ڕۆبچین، ئەوا هونەر دەبێتە زمانی

هه ڵوێست

ئه مجاره ش له كۆتایی ئه م سه ده یه چاومان به دیتنی سیمایه كی دیكه له هونه ری وڵاته كه مان رووناك ئه كه ین . هه ڵبه ت هه ل و مه رج و بارو دۆخێكی وا هونه رمه ند تێتدا ئه ژی زۆر گرینگه ، گرینگ له بابه تی خۆیه وه ، چونكوو ئه گه ر بڵێین ئه ركی له سه رشانه ئه مه ته دبیرێكی ئه خلاقیه و بنه مای راسته قینه ی هونه ریش دوور له و شته یه ئه گه ر بڵێین ئازاره ، ئازاریش نیه ، رنگه ویست بێت و نه گه یشتن به ویست ، بینه ر به دیتنی كاره هونه ریه كان وای پێ باشه ئاواته كانی خۆی تێدا بدۆزێته وه ، به ڵام بیر له زاده ی شتێكی سه ر به خۆ ناكات ! 

بۆ داهێنان بیر و باوه ڕ و زانست وئامراز له كات و جێ دا پێویستیه ، ئه مه تێ روانینێكه بۆ ئاگاداری نه ك بۆ ئامۆژگاری – دژ به دژی نێوان ئه ستووخاكان (عناصر ) له جیهاندا سوێن دانانه . 

ئه م دژ به دژیه له نێوان دونیای خه یاڵ ( سابژكتیو ) و دونیای وجوود ( ئابژكتیو ) به رهه مێكی به دی دێت به ناوی ( ویره ) ، ( ئلهام ) كه تا نه یه ته ناو جیهانی رواڵه ت به دی نه كرێت ، نابێته هونه ر . به ڵام هه ر چی ئه م ( ویره ) تێكه ڵ به زانست بێت به رهه مه هونه ریه كه ش بلیمه تانه و به پیته . 

جیاوازی نێوان لاسایی و داهێنان ره نگه به جوانی له دوو جۆر باوه ڕی فه لسه فی رۆژ ئاوا و رۆژ هه ڵات ده بیندرێت ، هونه ری رۆژ ئاوا هونه ری لاسایی و هونه ری رۆژ هه ڵات داهێنانه . واته رۆژ هه ڵات ته عبیر ئه كات له عاله می بوون به ڵام رۆژ ئاوا بوو نه كانی دووپات ئه كاته وه . 

پاش ئه مپره سیونیزم كه ئه و په ڕی لاسایی له جیهانی ده رۆیه ، ورده ورده ئه رك و بایه خی جیهانی ژوره وه به شوێن هه ڵگرتن له رۆژ هه ڵات ده ستی پێ كرد . به پێچه وانه وی ئه م شته كه ئه وێژرێت هونه رمه ندانی مۆدێرنی وڵات لاسایی هونه رمه ندانی رۆژ ئاوایی ئه كه ن ، ئه توانین بێژین هه ڵه یه و به ڵكوو ئه مه ئه وانن لاسایی كه ری ئێمه بوون واته هونه ری رۆژ ئاوا هونه ری واقێعه ، ریالیزم و ناتورال و هونه ری رۆژ هه ڵات سه ڵت و ئابستراكته ( تجریده ) . به ڵام ئێمه خه یاڵمان نیه خۆمان جیا كه ین له رووداوه كانی هونه ری ته شكیلی جیهانی ئه گه ر له بابه ت و بواری چینایه تی هونه ر بدوێین باشتر ئه توانین ئاكامێك و ئاتاجێك بدۆزینه وه وه ك هونه ری ئه شكه وته كان هونه ری ده وری به نده كان هونه ری ئه ربابی هونه ری دونیای سه رمایه و .... وه هه ر وه ها هونه ری ئایده ئال و دینی و هونه ری جیا دینی هه ڵبه ت هه ركام له وانه جێگای له سه ر دووانێكی زۆره ، جیاوازی گه وره له نێوان بۆره ( عوام ) و كه ڵه ( خواص ) له وه دایه بۆره بیر له بوونه كان ئه كات و كه ڵه